15.6.14

'Οταν η συνωμοσία γίνεται μυθιστόρημα: Λέατρις – Φυγή στο μέλλον, του Γιάννη Βατζιά


Όνειρα ανασύστασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο τουρκοϊσραηλινός άξονας, η νέα γεωπολιτική του ΝΑΤΟ, ισλαμιστές που θέλουν να σώσουν τον κόσμο από το Κακό. Διαβάζοντας είκοσι χρόνια μετά τη νουβέλα του Γιάννη Βατζιά Λέατρις Φυγή στο μέλλον, που εκδόθηκε το 1993 από την Άγρα, έχει κανείς όχι μόνο την αίσθηση αλλά και τη βεβαιότητα ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει: οι παίκτες, τα πιόνια, και η σκακιέρα παραμένουν στη θέση τους. «Εκτός από τα νησιά του Αιγαίου και την Κύπρο το μάτι των συνωμοτών είναι στραμμένο και προς το Ιράκ και τη Συρία που κι αυτές άλλοτε ανήκανε στη λαμπροτάτη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ανήκαν βέβαια και άλλες χώρες στα Βαλκάνια και μέρος από τη νότιο Ρωσία. Αλλά αυτό δεν είναι λεν οι οραματιστές για το παρόν. Θα το εξετάσουν στη συνέχεια...» διαβάζουμε για παράδειγμα στη σελίδα 95.
Το βιβλίο αποτελεί μια εξιστόρηση από τον συγγραφέα, σε πρώτο πρόσωπο, μιας αντισυνωμοσίας που οργανώθηκε το 1986 για τη διακίνηση στρατηγικών πληροφοριών, με σκοπό να αποτραπεί η ανάπτυξη μιας συνωμοσίας που θα έθιγε την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας αλλά και το γεωπολιτικό status quo της Ανατολικής Μεσογείου (τότε βέβαια μιλούσαν ακόμη για Μέση Ανατολή). Επίκεντρο είναι οι Κυκλάδες, και το Aegaean School of Art στην Πάρο, μια αμερικανική βιτρίνα για τις δραστηριότητες τις αντισυνωμοσίας που θα απλωθούν στην Αθήνα και σε άλλα σημεία του ελλαδικού χώρου, ως την άλλη πλευρά του Αιγαίου, και στη συνέχεια, μέσα από παρακολουθήσεις και διάφορες περιπέτειες, σε διάφορες χώρες της Ευρώπης.

Για να έχουμε κάποια καλύτερη εικόνα του ευρύτερου πλαισίου, το οποίο σε γενικές γραμμές είναι πλέον αρκετά γνωστό, πρέπει να επισημανθεί ότι η εποχή κατά την οποία εκδόθηκε το βιβλίο του Βατζιά συμπίπτει με την εποχή κατά την οποία αρχίζει να διαδίδεται η φημολογία για τους Ε(λληνες), αρχικά, και την Ομάδα Ε(ψιλον), στη συνέχεια. Τα μυθεύματα εκείνα ήρθαν να καλύψουν τον χώρο που είχαν αφήσει τα τεράστια κενά παιδείας που ακόμη χαρακτηρίζουν τον τόπο μας. Άνθρωποι που δεν αναρωτήθηκαν ποτέ σοβαρά τί είναι ο μύθος, ποιά είναι η γλώσσα οι γλώσσες του μύθου, οι φορείς και τα μέσα μετάδοσης, ποιό ήταν το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο, ο ρόλος των μυθογράφων, το ζήτημα των πηγών, οι μυθολογικές παραλλαγές, τα τοπικά και υπερτοπικά πολιτικοθρησκευτικά δίκτυα και άλλα πολλά...
Αν απομένει κάτι για να προβληματιστούμε σχετικά με όλη αυτή την ιστορία του Ε(ψιλον), αυτό είναι ο ρόλος του αμερικανικού παράγοντα, όπως κι αν τον προσδιορίσουμε, πιο εξειδικευμένα. Είναι ένα θέμα που έθιξε πρόσφατα ο Νικόλαος Λάος, στο τελευταίο του βιβλίο. Πρώτα, όμως, θα ήθελα να υπενθυμίσω, ενδεικτικά, δύο στοιχεία της φημολογίας, όπως τα συγκέντρωσε ο Παντελής Γιαννουλάκης: «Η NASA έχει “Ελληνικούς πυρήνες αντίστασης”, γι' αυτό και της κόβουν τα κονδύλια.», «Οι Έλληνες των ΗΠΑ κυριαρχούν σε όλα τα επιστημονικά επίπεδα και ετοιμάζουν μεγάλες εκπλήξεις εν αγνοία των χρηματοδοτών τους.» (Strange, τ. 18, Δεκέμβριος 1999 – Ιανουάριος 2000, σ. 37). Τα στοιχεία αυτά αποτελούν μέρος της πρώτης φάσης της ιστορίας, όταν η ροή των πληροφοριών δεν είχε ξεφύγει από τον έλεγχο του βασικού διακινητή τους, του Ι. Φουράκη (ο οποίος πολύ αργότερα κατήγγειλε δημοσίως το «κύκλωμα», και τον ίδιο του τον εαυτό, ως «κοινούς απατεώνες»). Πάντως, η εμμονή με την Αμερική εμφανίζεται χαρακτηριστικά και σε μια μυθοπλασία για τη φιγούρα του ίδιου του Φουράκη με τίτλο Η επιστροφή των Ανδρομεδίων (2012), στην οποία ο «ερευνητής-συγγραφέας» Ιάσωνας Βουράκης καλείται από το αμερικανικό...Πεντάγωνο για να λύσει κάποιο υποτιθέμενο μυστήριο. Σε αυτή την πρώτη φάση αναφέρεται και ο Νικόλαος Λάος, φτάνοντας όμως στο σήμερα, τοποθετώντας το ζήτημα εντός της γεωπολιτικής επικαιρότητας. Θα παραθέσω αποσπάσματα από το υποκεφάλαιο που φέρει τον τίτλο «Χειραγωγούμενες “πατριωτικές” μυστικές εταιρείες και ψευδοαποκαλύψεις»:

 ...Συγκεκριμένα, μέσω της παραγωγής και της έντεχνης διακίνησης «ελληνοκεντρικών» νεομυθολογιών, ατλαντιστές συνδεδεμένοι με φιλοΝΑΤΟϊκές μυστικές υπηρεσίες και παρακρατικές οργανώσεις (συνήθως Ακροδεξιάς ταυτότητας) εξυπηρετούν τους εξής στόχους τους:
[...]
  • Διατηρούν τον «πατριωτικό» χώρο σε μια θεμελιωδώς φιλική σχέση με το ΝΑΤΟ και αποτρέπουν την άρθρωση σοβαρού εναλλακτικού προς το ΝΑΤΟ πολιτικού και πολιτιστικού λόγου (π.χ. διάφοροι θρύλοι για τη μυστική ελληνολατρική «Ομάδα Ε» χρησιμοποιούνται για να διατηρήσουν τον ελληνικό «πατριωτικό» χώρο στο στρατόπεδο των ατλαντιστών μέσω της μυθολογίας ότι, μέσα στο ατλαντικό στρατόπεδο, π.χ. στη NASA, δρουν μέλη της υποτιθέμενης ελληνολατρικής μυστικής «Ομάδας Ε», οι οποίοι φροντίζουν για τα ελληνικά συμφέροντα και πραγματοποιούν γεωπολιτικούς άθλους μέσα από τους ατλαντικούς θεσμούς). [...]
  • Επιδιώκουν να καρπωθούν, να διαχειριστούν και τελικά να αποδομήσουν ή ακόμη και να γελιοποιήσουν θέσεις της ρωσικής γεωπολιτικής σχολής, της ρωσικής Διπλωματίας και γενικά του αντιατλαντικού χώρου. Διάφορα πρόσωπα, είτε έχουν επίγνωση του παιχνιδιού που παίζουν είτε όχι, λειτουργούν, de facto, ως ΝΑΤΟϊκοί προβοκάτορες μέσα στον «πατριωτικό» και στον εκκλησιατικό χώρο, καθώς αρθρώνουν μια κριτική εναντίον της ατλαντικής «Νέας Παγκόσμιας Τάξης», αλλά αυτό που στην πραγματικότητα κάνουν είναι να αναμειγνύουν την κριτική προς την ατλαντική «Νέα Παγκόσμια Τάξη» με γελοίους μύθους (συχνά χολιγουντιανής αισθητικής), ανακρίβειες και παραληρηματικά κείμενα, ακόμη και με UFOλογία. Με αυτόν τον πονηρό τρόπο, ουσιαστικά, απαξιώνουν και γελιοποιούν τον αντιατλαντικό πολιτικό χώρο στα μάτια των σοβαρών ανθρώπων και γενικά προκαλούν σύγχυση στην κοινή γνώμη. Για παράδειγμα, τον Άυγουστο του 2013, κυκλοφόρησαν στο ελληνόγλωσσο διαδίκτυο πολλά δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία δεν επενέβη το ΝΑΤΟ στρατιωτικά στη Συρία επειδή απέτρεψε αυτόν τον πόλεμο η υποτιθέμενη «Ομάδα Ε», δρώντας μέσα στο ίδιο το ΝΑΤΟ, και όχι επειδή λειτούργησε αποτρεπτικά η ρωσική Διπλωματία. (Νικόλαος Λάος, 40 Μυστικοί Φάκελοι που το σύστημα Παγκόσμιας Διακυβέρνησης δεν θα ήθελε να γνωρίζεις, εκδ. Λεξίτυπον, 2013, σ. 567-569)

Το ερώτημα είναι τί θα έλεγε ο συγγραφέας αν στη θέση των ΗΠΑ βρισκόταν η Ρωσία. Ένα ρητορικό ερώτημα...

Για να επανέλθω στη νουβέλα του Βατζιά, εκεί τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά, όχι μόνο στο γενικό πλαίσιο, αλλά και στα επιμέρους περιεχόμενα. Πρώτα πρώτα εκεί απουσιάζουν τα γνωστά δήθεν «ελληνοκεντρικά» μυθεύματα (δήθεν γιατί είναι ημιμάθεια να εκλαμβάνει κανείς ως ελληνοκεντρικό το αναμάσημα αρχαίων κειμένων, ή να φαντάζεται ότι γίνεται κοινωνός της ελληνικότητας εξιδανικεύοντας τους αρχαίους). Και βέβαια τα πρόσωπα που συμμετέχουν στη αντισυνωμοσία υπέρ της Ελλάδας, άντρες και γυναίκες, δεν είναι υπεράνθρωποι αλλά ιδεαλιστές: «Πασχίζουμε όπως θα λέγαν οι ρεαλιστές να συντηρούμε μια περίεργη ουτοπία: το να συνωμοτούμε δηλαδή εναντίον αυτής της ίδιας της συνωμοσίας.» (σ. 209).
Εγκέφαλος της μυστικής οργάνωσης είναι ο Ελληνοαμερικανός πανεπιστημιακός καθηγητής Τζέιμς Υψηλάτης («ο κωπηλάτης του ουρανού ή ο ελαύνων εις τα ύψη», σ. 50, παραπέμποντας προφανώς και στο ιστορικό όνομα Υψηλάντης), ο οποίος, όπως πληροφορούμαστε, έχει κατά το παρελθόν τουλάχιστον εργαστεί και για την «εταιρεία» (τη CIA, σ. 88). Γύρω του βρίσκονται διάφορα πρόσωπα ετερόκλητα, Έλληνες και Αμερικανοί. Από άτομα που εργάζονται ή είχαν κάποτε εργαστεί σε διάφορες μυστικές υπηρεσίες («Πιο καλά θα 'ταν να λέγαμε παραπλανητικές υπηρεσίες», σ. 22), όπως ο Θεόφιλος («φίλος του Θεού»), που πέρασε από την ΚΥΠ στη CIA, μέχρι καλλιτέχνες όπως η Λέατρις, που δίνει και τον τίτλο του βιβλίου.
Ο Υψηλάτης εκπροσωπεί, κατ' ουσία, τον αμερικανικό ιδεολογικό χώρο που αντιτίθεται στους λεγόμενους νεοσυντηρητικούς (για τους οποίους βλ. τη μελέτη του εξαίρετου Κώστα Μελά, Νεοσυντηρητικοί, εκδ. Antilogos, 2007). Πιο συγκεκριμένα, ο Υψηλάτης προσπαθεί να εμφυσήσει στους συνεργάτες του τη γνωστή φιλειρηνική διεθνιστική ιδεολογία, στην οποία η μέριμνα για το περιβάλλον κατέχει πρωτεύουσα θέση. Και κυρίως το όραμα ή, καλύτερα, τη βεβαιότητα μιας ουτοπίας του κοντινού μέλλοντος, που αποτελεί και το βασικό μοτίβο της αφήγησης. Το σημαίνον έτος 2027, σαράντα ένα χρόνια μετά το 1986, που απέχει εξίσου σαράντα ένα χρόνια από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αυτό γίνεται η εμμονή της ίδιας της Λέατρις: «...πως δηλαδή, αν θα μπορέσουμε να φτάσουμε σ' αυτό το μαγικό έτος, χωρίς να μεσολαβήσει πυρηνικός ή άλλος πόλεμος ανάμεσα στις χώρες του Πρώτου Κόσμου, θα μπούμε πέρα από κάθε αμφισβήτηση σ' έναν νέο Χρυσούν Αιώνα, με επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, διάρκειας και ποιότητας ζωής χωρίς προηγούμενο –κάτι σαν τον πέμπτο π.Χ. αιώνα– αλλά χωρίς τις κοινωνικές διακρίσεις που είχε εκείνη η τόσο δημιουργική εποχή.» (σ. 18). Αυτή είναι και η πιο χτυπητή «ελληνοκεντρική» αναφορά του βιβλίου, που επεκτείνεται στην Αθήνα, την «πόλη της Παλλάδας», του έτους 2027, όπου περνάει, μέσα σε τρανς, η Λέατρις παρασύροντας και τον αφηγητή. Η είσοδος στην ουτοπία γίνεται με ένα πλοίο που ονομάζεται ΕΣΠΕΡΙΑ, χωρίς αμφιβολία ένα σύμβολο του γεωπολιτικού, και όχι μόνο, προσανατολισμού της Ελλάδας. Να σημειωθεί ότι με μια ανάλογη «φυγή στο μέλλον» μαζί με μια γυναίκα, σε μια ουτοπική Αθήνα, κλείνει το συνωμοσιολογικό, εντόνως «ελληνοκεντρικό» και «αμερικανοκεντρικό» αλλά ιδεοληπτικό, στα όρια της αφέλειας, μυθιστόρημα Ο Θαυματουργός Ψίθυρος του Ερμή του Λεωνίδα Χατζηνικολάου (εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2002).
Αυτό το παιχνίδι με τον χρόνο, που ρευστοποιεί τον ίδιο τον αφηγηματικό χωρόχρονο, είναι και το μοναδικό εργαλείο υψηλής έντασης που χρησιμοποιεί ο Βατζιάς, ο οποίος γενικά δεν δουλεύει ιδιαίτερα το λογοτεχνικό μέσο. Υπάρχει μια σκηνή, για παράδειγμα, στην οποία η Λέατρις, για να ξεφύγει από ανθρώπους των συνωμοτών που την παρακολουθούν, αντικαθίσταται από την μεταμφιεσμένη Αγνή. Ο Βατζιάς καθόλου δεν εκμεταλλεύεται το διφορούμενο της μεταμόρφωσης: ο αφηγητής κάνει έρωτα με την Αγνή, αλλά εκείνη παραμένει η Αγνή (και αφοσοιωμένη στον νεκρό της συζύγο που την στοιχειώνει), όπως η Λέατρις παραμένει η Λέατρις. Και γενικά, οι ερωτικές ανταλλαγές μεταξύ των αντρών και των γυναικών της οργάνωσης δεν προχωρούν πέρα από το στάδιο της απόλαυσης, ή της απλής σύσφιξης των δεσμών. Δεν έχουν καμία ουσιαστική επίδραση στην ίδια τη συνωμοσία (και οι άτολμες περιγραφές των ερωτικών σκηνών θυμίζουν απλές καταγραφές ημερολογίου). Δεν θα υπήρχε κανένας λόγος να συζητώ το θέμα, αν δεν υπήρχε η ιδιόρρυθμη περίπτωση του Jean Parvulesco. Στα μυθιστόρηματα του Parvulesco, όπως στο L'Étoile de l'Empire Invisible, στο οποίο έχω αναφερθεί παλαιότερα, το σεξ, σε μια διάσταση μαγική και μυητική, αποτελεί πυρηνικό στοιχείο της ίδιας της (αντι)συνωμοσίας, κάτι που ενόχλησε μερικούς, λες και είναι ο Parvulesco που ανακάλυψε τη σχέση του σεξ και της βίας (βλ. την κριτική του Joscelyn Godwin, στο Arktos: The Polar Myth..., εκδ. Adventures Unlimited, 1996, σ. 74-75 – δεν συστήνω την ελλ. έκδ. γιατί περιέχει αρκετά λάθη). Στον ιδιότυπο ταντρισμό του Parvulesco, μέσα σε ένα λογοτεχνικό σύμπαν καθαρά «μαγματικό», τα μέλη της οργάνωσης ανταλλάσσουν πρόσωπα και προσωπεία, μεταμορφώνονται ο ένας στον άλλον, κρύβονται ο ένας μέσα στον άλλον, ως το σημείο ακόμη και «εξαφανισμένοι» και νεκροί, άντρες και γυναίκες, να επιστρέφουν στα σώματα άλλων συνωμοτών. Να σημειωθεί ότι ο Parvulesco έχει εμπνευσθεί από έναν σύγχρονο μαιτρ του Φανταστικού που είναι γνωστός μόνο στο ερμητικό underground, τον Raoul de Warren, το έργο του οποίου περιστρέφεται γύρω από τις υπερφυσικές μετενσαρκώσεις, τις πολλαπλές ταυτότητες και την έννοια του «διπλού» (βλ. ειδικά J. Parvulesco, La Spirale Prophétique, εκδ. Guy Trédaniel, 1986, σ. 159-188).
Θεωρώ λοιπόν ότι η μεταχείριση του υλικού από τον Βατζιά δεν είναι η καλύτερη δυνατή. Εκείνο όμως που ξεχωρίζει το παραγνωρισμένο και δυσεύρετο αυτό βιβλίο, όχι μόνο ανάμεσα στα σκουπίδια της εγχώριας συνωμοσιολογίας, αλλά και σε διεθνές επίπεδο, είναι η αποστασιοποιημένη ματιά του συγγραφέα. Ο αφηγητής εισχωρεί στη συνωμοσία ελκόμενος από τη Λέατρις, και στην πορεία από το πνεύμα της περιπέτειας. Αποδέχεται και υποστηρίζει τον σκοπό, χωρίς να αμφιταλαντεύεται, αλλά τελικώς αδυνατεί να πιστέψει στην ουτοπία, που για εκείνον απομακρύνεται μαζί με τη Λέατρις. Υπάρχει ένα δηκτικό περί ουτοπίας σχόλιο στο βιβλίο, αλλά δεν γίνεται από τον ίδιο τον αφηγητή. Γίνεται από έναν ανώνυμο, ένα πρόσωπο χωρίς πρόσωπο, στο καλοκαιρινό πάρτι ενός μέλους του κύκλου, και ο εγκέφαλος της οργάνωσης σπεύδει να το χαρακτηρίσει αμέσως ανοησία. Είναι ένα τραγούδι:

Τι εποχή/ Ποιός να το πίστευε/ ότι θα 'ρθει/ Να δένεις τα σκυλιά/ με τα λουκάνικα/ Γιατί/ απ' το πολύ το κρέμασμα/ στο παρελθόν· κι αλλού – / μα και στην Αφρική.../ Έγινε τώρα πολύ σπάνιο/ το σκοινί// Τί εποχή...

Ειδικότερα, πάντως, δεν θα πρέπει να υποτιμάται, ως αντίβαρο, ο ρόλος του μετώπου αυτού που αντιτίθεται στη νεοσυντηρητική ιδεολογία. Γενικά, θεωρώ ότι η Αμερική παραμένει στην πρωτοπορία (όπως δικαιολογημένα ισχυρίζεται ο Ομπάμα) παρά τα προβλήματα. Και παρά την ευρασιατική αφύπνιση, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει και δεν φαίνεται ότι θα υπάρξει κάποια εναλλακτική πρόταση εμβέλειας πλανητικής. Θεωρώ, ακόμη, πολύ πιθανό αυτός ο αιώνας να εισέλθει σε εκείνο που θα μπορούσε να ονομαστεί ουτοπία της τεχνικής. Θα ήταν η πραγματοποίηση του παλαιού και συχνά συγκεκαλυμμένου ανθρώπινου ονείρου: ο απόλυτος έλεγχος της φύσης (ή του θείου, σε άλλο πλαίσιο). Και θα ήταν το τέλος του κόσμου όπως τον ξέρουμε, δηλαδή και το τέλος του καπιταλισμού. Το συναρπαστικό με μια τέτοια υπόθεση βρίσκεται σε εκείνο που ενδεχομένως θα διαδεχόταν την ίδια την ουτοπία της τεχνικής. Αλλά αυτό, όπως θα έχει καταλάβει ο προσεκτικός αναγνώστης, είναι μια τελείως άλλη συζήτηση.

Δημήτρης Τσουμάνης

24.3.14

Η Ερμητική Γλώσσα

Γενικές και ειδικές σημειώσεις για τον συμβολικό κώδικα του Ερμητισμού

Ένας πολύμορφος συμβολικός κώδικας – Οι πηγές του ερμητικού κώδικα – Ο κώδικας από κρυπτογραφική άποψη – Ο διάλογος του αλχημιστή με την ύλη – Ο κώδικας επί το έργον: ουροβόρος και Oculatus abis

ανάγνωση και λήψη του αρχείου σε μορφή PDF και εδώ [χωρίς εγγραφή]