27.3.11

R.ABELLIO: ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΜΑΓΕΙΑ


Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΤΕΛΛΟΥΡΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ


ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΑΙΩΝΑ - ILYA GLAZUNOV



Η βία δεν έχει ακόμη καταστρέψει τον κόσμο. Και πάντως δεν θα τον καταστρέψει εξ ολοκλήρου...Το πνεύμα οικοδομεί και καταστρέφει. Παραλλήλως προς την έξαψη της βίας, θα έχετε την υπόγεια κίνηση του πνεύματος που κατακτά εκ νέου την ολότητά του...
R. A.

Η πορεία του Raymond Abellio στον κόσμο της «παράλληλης, απόκρυφης Ιστορίας», αποτυπώνεται στη βιογραφία που συνέγραψε ο  Jean Parvulesco με τίτλο Ο Ερυθρός Ήλιος του Ραϋμόν Αμπελλιό (Le Soleil rouge de Raymond Abellio,1986) (Ο Ερυθρός Ήλιος παραπέμπει στον Μαύρο Ήλιο, ενώ, σύμφωνα με νεοναζιστές συγγραφείς όπως ο Wilhelm Landig, το πραγματικό χρώμα του Μαύρου Ήλιου είναι βαθύ πορφυρό και συνδέεται με τον αστέρα Αντάρη).
Ο Parvulesco μιλάει με ιδιαίτερο ενθουσιασμό για την τόλμη του Georges Soulès (το πραγματικό όνομα του Αμπελλιό), ο οποίος, το 1943, ως γενικός γραμματέας του Κοινωνικο-Επαναστατικού Κινήματος (MSR), «...με τον πόλεμο σε πλήρη εξέλιξη, πήρε την πρωτοβουλία μιας πλάγιας αντιστρατηγικής δράσης στα στρατόπεδα που τότε συγκρούονταν σε μια παροξυσμική ηπειρωτική μάχη, βαδίζοντας προς μία τελική αποκαλυπτική πορεία...» Δρώντας στην προοπτική του Άξονα Παρίσι–Βερολίνο–Μόσχα1, ο Αμπελλιό πρέπει να θεωρείται, σύμφωνα με τον Parvulesco, ως ένας από τους αδιαμφισβήτητους προδρόμους των σχεδίων της ευρωπαϊκής ηπειρωτικής ενοποίησης που βρίσκονται σε εξέλιξη σήμερα. (Για τη συνεργασία του με τους Γερμανούς, ο Αμπελλιό καταδικάστηκε ερήμην σε είκοσι χρόνια φυλακή, μετά το τέλος του πολέμου. Κατέφυγε στην Ελβετία και, αφού έλαβε χάρη, επέστρεψε στη Γαλλία το 1952).

Από το πολύμορφο συγγραφικό έργο του Αμπελλιό ξεχωρίζει το μυθιστόρημά του Ο Λάκκος της Βαβέλ (La fosse de Babel, 1962), όπου για πρώτη φορά αναφέρεται στην Απόλυτη Δομή2, παγκόσμιο κλειδί του είναι και του γίγνεσθαι, των καταστάσεων και των μεταλλαγών τους. Γενικά, το περίπλοκο  έργο του βασίζεται σε μια μαγικο-αριθμητική ερμηνεία της Βίβλου (στο πρότυπο του Φαμπρ ντ’Ολιβέ), και, κυρίως, της Κάββαλα, με ιδιαίτερη έμφαση στους έξι πρώτους αριθμούς, σε συνδυασμό με τα μαθηματικά καθώς και με τη φαινομενολογία του Χούσερλ και του Χάιντεγκερ.
Αναζητώντας την Απόλυτη Δομή, που αποκαλύπτει το νόημα του σύμπαντος, ο Αμπελλιό τόνιζε ότι δεν τον ενδιαφέρουν σε καμία περίπτωση οι πρωτογενείς αιτίες ενός πράγματος, που είναι περιστασιακές, αλλά το μεταφυσικό τους περιεχόμενο, που είναι και «το μόνο που μπορεί να εξηγήσει την ύπαρξη των φαινομένων». Η προσέγγισή του αυτή είναι ιδιαίτερα εμφανής στην άποψή του για τους δύο παγκόσμιους πολέμους. Στην πραγματικότητα, μας λέει ο Αμπελλιό, οι δύο αυτοί πόλεμοι είναι μέρος μιας διαδικασίας που περιλαμβάνει τρία στάδια, τρεις παγκόσμιους πολέμους (ο τρίτος πίστευε ότι είναι πιθανόν να συμβεί προς το τέλος του εικοστού αιώνα). Κάθε πόλεμος είχε και θα έχει διαφορετικές επιπτώσεις πάνω στους ανθρώπους: ο Α΄ Παγκόσμιος ήταν ένας πόλεμος αυστηρά υλικός, χωρίς ιδέες από πίσω. Ένας πόλεμος ανάμεσα σε παλιές δυναστείες που συγκρούστηκαν για εδάφη και αποικίες. Ένας πόλεμος που δεν εξέθρεψε καμία καινούρια ιδέα. Ωστόσο, είχε ως συνέπεια μια αφύπνιση του ανθρώπινου σώματος, μέσα από τη διάδοση των σπορ και την απελευθέρωση του σεξ.
Αν ο Α΄ Παγκόσμιος είναι ένας πόλεμος του σώματος, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, είναι, αντίθετα, ένας πόλεμος της ψυχής, υποστηρίζει ο Αμπελλιό.  Επιφανειακά, αυτός ο πόλεμος φαίνεται να χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία των υλικών δυνάμεων (των βομβαρδισμών κλπ), όμως μαζί με την ενδυνάμωση του υλικού παράγοντα υπήρξε και μια ενδυνάμωση στο ψυχικό επίπεδο, όπως στην περίπτωση της «γης και του αίματος» των ναζιστών ή του «κομμουνιστικού ψυχισμού». Η αρνητική όψη των φυλετισμών, που αναδύθηκαν ως οντολογική συνέπεια του Β΄ Παγκοσμίου, δεν θα έπρεπε, θεωρεί ο Αμπελλιό, να μας οδηγήσει να παραγνωρίσουμε σε αυτούς τη θετική τους όψη, που είναι το ξανάνιωμα των συγκινησιακών και αισθητικών δυνάμεων.
Τέλος, ο Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ενώ, με τη σειρά του, θα εντείνει το ψυχικό εύρος του Β΄, δεν θα είναι (όπως θα περιμέναμε, με βάση του σχήμα που υποδεικνύει ο συγγραφέας) ένας πόλεμος του πνεύματος, αλλά, θα είναι, σύμφωνα με τον Αμπελλιό ένας πόλεμος της διάνοιας, της διάνοιας ενάντια στο πνεύμα. Θα ενδυναμωθεί το εύρος, της διάνοιας, που είναι παράγωγο του μηδενισμού3, η ανάδυση του οποίου είναι το κύριο χαρακτηριστικό του εικοστού αιώνα. Αλλά, αυτό, πιστεύει ο Αμπελλιό, είναι μέρος ενός τριπλού σφυροκοπήματος, σωματικού, ψυχικού και διανοητικού που ο άνθρωπος του εικοστού αιώνα είναι προορισμένος να υποστεί εν όψει της δημιουργίας ενός νέου ανθρώπου, ικανού να περάσει μέσα από αυτές τις τρεις δοκιμασίες...

Ο εικοστός αιώνας είναι η ανακεφαλαίωση εικοσιπέντε αιώνων Ιστορίας. Σε συνέντευξή του το 1981 στο περιοδικό Heliodromos, o Αμπελλιό υποστηρίζει ότι η ανακεφαλαίωση αυτή «...είναι ένας εσωτερικός νόμος της εξέλιξης. Ανακεφαλαιώνει τους αιώνες εν περιλήψει, εντείνοντας τα πάντα. Στο τέλος, ένας κύκλος συνοψίζεται πολύ γρήγορα εν όψει μιας παροξυσμικής έντασης. Το καινούριο γεγονός, που τώρα παρουσιάζεται ως κεφαλαιώδες και το οποίο είναι το κλειδί μιας τέτοιας κάθαρσης, μιας τέτοιας Αποκάλυψης προς την οποία προχωράμε, είναι η διανοητική όψη του Γ΄ Παγκοσμίου Πολέμου...»
Στο βιβλίο του με τίτλο Προς έναν Νέο Προφητισμό –Δοκίμιο για τον Πολιτικό Ρόλο του Ιερού και την Κατάσταση του Εωσφόρου στο Σύγχρονο Κόσμο (Vers un nouveau prophétisme,1947), ο Αμπελλιό αναπτύσσει την άποψή του ότι οι κοινωνίες του άμεσου μέλλοντος θα γίνουν το πεδίο πρακτικής  εφαρμογής νέων μορφών μαγείας: «Είναι λάθος να νομίζουμε ότι η σύγχρονη εποχή, καταργώντας σιγά σιγά το φόβο κάποιων μαγικών φαινομένων (μάγια, γητείες κλπ.) κατάφερε να ισχυροποιήσει και να οπλίσει  τις ψυχές ως το σημείο που να μπορούν να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο της σύγχρονης μαγείας...
» Ο λαός θα γίνει το πεδίο πρακτικής εφαρμογής της Μεγάλης Μαγείας, που βασικός της στόχος είναι να κατατάξει, να επιλέξει, να συγκεντρώσει, να τελειοποιήσει και τελικά να χειριστεί άτομα και ομάδες, εκπαιδεύοντας τα περίτεχνα στο πλαίσιο μιας δυναμικής ιεραρχίας. Ο μόνος δρόμος που μένει ανοιχτός για τους αρχηγούς της Ευρωπαϊκής Τεχνοκρατίας είναι να εκμεταλλευτούν σ’ενα τεχνικό επίπεδο τη μεταψυχική και τα παράγωγα των απόκρυφων επιστημών, με στόχο την εξουσία πάνω στους ανθρώπους. Ένα πολύ βαθύ ρεύμα ωθεί την πρωτοπορία των θετικών επιστημών προς την εξερεύνηση των νέων επιστημών της ψυχής και όλων των φαινομένων υποβολής [...] Και δεν πρόκειται να εισβάλλουν σ’αυτό το πεδίο μόνο ως επιστήμονες θετικοί, ακριβολόγοι και περίεγοι, αλλά και ως άνθρωποι ισχυροί και φιλόδοξοι, με έντονο το αίσθημα της γήινης πείνας4...»
Μόνο ένα νέο μεγάλο Τάγμα, μια κοινότητα μυημένων υπό τη διεύθυνση ενός προσώπου με αίσθημα αποστολής, μπορεί να αντιπαρατεθεί στην επέλαση της Μεγάλης Μαγείας, υποστηρίζει ο Αμπελλιό, και καλεί στη δημιουργία του, όπως καλούσε, είκοσι χρόνια πριν, το 1927, ο Ρενέ Γκενόν, στο βιβλίο του Η Κρίση του Σύγχρονου Κόσμου...

Δημήτρης Τσουμάνης

Από το άρθρο μου Το Άστρο της Αόρατης Αυτοκρατορίας, Strange 108, Μάρτιος 2008. Εδώ δημοσιεύεται με επιπλέον σημειώσεις.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Η γεωπολιτική αντιστρατηγική του Αμπελλιό, ως μέρος μιας ευρύτερης αντισυνωμοσίας, συνοψίζεται ως εξής από τον Parvulesco: «Ο άξων Παρίσι-Βερολίνο-Μόσχα του Raymond Abellio ενείχε επίσης, σε τελική ανάλυση, μια “ανατροπή των συμμαχιών” που θα είχε ως σκοπό να αντιπαρατάξει, τελικώς, τις ηπειρωτικές δυνάμεις –τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Ρωσία– στην επιρροή των αγγλο–αμερικανικών ωκεάνειων δυνάμεων και στα σχέδια τους για πλανητική ηγεμονία»

2. Η Απόλυτη Δομή, σχηματικά, αποτελείται από μια σφαίρα, έναν οριζόντιο σταυρό και μια κάθετη γραμμή που περνάει από το κέντρο του σταυρού, το οποίο είναι και το κέντρο της ίδιας της σφαίρας.

Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΔΟΜΗ

Δεν θα επεκταθώ εδώ στην χρήση που κάνει ο Αμπελλιό της Απόλυτης Δομής. Θα παρατηρήσω μόνο, από μια οπτική γωνία που με ενδιαφέρει ιδιαιτέρως, ότι το σχήμα παραπέμπει στις αρχαίες κοσμολογίες, όπου ο σταυρός συμβολίζει τις τέσσερεις κατευθύνσεις του χώρου (και, κατ’επέκταση, τα τέσσερα στοιχεία κλπ.) ενώ η κάθετη γραμμή μια επιπλέον διάσταση, αυτή του κοσμικού άξονα (Ζενίθ–Ναδίρ, στον χωρικό συμβολισμό) ο οποίος διαπερνάει το οριζόντιο επίπεδο, που είναι το επίπεδο ή το locus ενός κόσμου, αυτού του κόσμου. Η σφαίρα, που εμπεριέχει και τους έξι πόλους (τον τετραπλό άξονα του σταυρού και τον κάθετο κοσμικό άξονα), μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί μια επιπλέον, τέταρτη διάσταση, τη διάσταση του «βάθους». Το σημείο στο οποίο ο κάθετος άξονας τέμνει το επίπεδο του σταυρού, είναι το «κέντρο του κόσμου», το κέντρο ενός κόσμου, και, ταυτοχρόνως, το κέντρο της σφαίρας.

3. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο μηδενισμός, για τον Αμπελλιό, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον «τελλουρισμό». Με τον όρο αυτό παραπέμπει στον Hermann von Keyserling και στην ανάλυσή του για την εξέγερση των τελλουρικών δυνάμεων. Ο ίδιος ο άνθρωπος αποτελείται κατά ένα ογδόντα με ενενήντα τις εκατό από τελλουρικές δυνάμεις, υποστήριξε ο Keyserling στη διάλεξη που έδωσε το 1933 στη Γαλλία, έπειτα από ειδική πρόσκληση του Πωλ Βαλερύ, με τίτλο La révolte des forces telluriques et les responsabilités de lesprit (Η εξέγερση των τελλουρικών δυνάμεων και οι ευθύνες του πνεύματος) και έπειτα στο βιβλίο La révolution mondiale‎ et la responsabilité de l'esprit (Η παγκόσμια επανάσταση και η ευθύνη του πνεύματος). Αξίζει να παρατεθεί εδώ η αναφορά του Τζούλιους Έβολα, ο οποίος δεν παρέλειψε να συμπεριλάβει τον Keyserling σε ένα σημαντικό δοκίμιο που απετέλεσε την εισαγωγή στην ιταλική έκδοση του κλασικού βιβλίου του  Bachofen, Das Mutterrecht (Η μητριαρχία ή, καλύτερα, το μητρικό δίκαιο). Γράφει ο Έβολα: «Η μοντέρνα εποχή είναι “τελλουρική”, όχι μόνον στις μηχανιστικές και υλιστικές της όψεις, αλλά επίσης, και κατ’ουσίαν, στις διάφορες ακτιβιστικές της όψεις, στο συνονθύλευμα θρησκειών της Ζωής, του Παραλόγου και του Γίγνεσθαι –ακριβείς αντιθέσεις κάθε “κλασικής” και “ολυμπικής” σύλληψης του κόσμου. Ένας Keyserling, για παράδειγμα, έχει δίκιο όταν μιλάει για έναν χαρακτήρα “τελλουρικό” –δηλαδή άλογο, συνδεδεμένο κυρίως με μορφές θάρρους, αυτοθυσίας, ένθερμου ζήλου και αφιέρωσης  χωρίς καμία αληθινά υπερβατική αναφορά– που παρουσιάζεται στο μοντέρνο μαζικό κίνημα που έχει ονομαστεί, γενικώς, “παγκόσμια επανάσταση”» (η υπογράμμιση, με πλάγιους χαρακτήρες, δική μου)
Η προσέγγιση του Αμπελλιό διαφέρει από τον δυϊσμό του Keyserling (πνεύμα εναντίον τελλουρισμού) ή, ακόμη, του Έβολα (ολυμπική εναντίον τελλουρικής αρχής) καθώς μετατοπίζει το ζήτημα σε μια δομή τριαδική (σώμα-ψυχή-πνεύμα). Το ζεύγος μηδενισμού–τελλουρισμού αντιμετωπίζεται ως έκφραση μιας δυναμικής της διάνοιας του ανθρώπου, μιας διάνοιας όμως που έχει διαχωριστεί από τις άλλες δύο συνιστώσες, το σώμα και την ψυχή. Αυτή η διαχωρισμένη διάνοια είναι η «διάνοια ενάντια στο πνεύμα». Επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Αμπελλιό ότι η σημερινή κρίση γεννήθηκε στο Μπέρκλεϊ το 1964 και αναφέρει το βιβλίο DO IT! του Jerry Rubin ως το πρώτο παράγωγο αυτής της κρίσης. «Αυτοί», τονίζει, «μάχονται για να μάχονται, και όχι βεβαίως για να κάνουν την κοινωνική επανάσταση. Είναι μια επανάσταση διανοουμένων. Είναι μια ελίτ διανοουμένων που δεν έχει άλλους σκοπούς πέρα από το να δοκιμάσει τον ίδιο της τον εαυτό και να εξασκήσει τη διάνοιά της ως ικανότητα διαχωρισμένη και αποσχισμένη» (η υπογράμμιση, με πλάγιους χαρακτήρες, δική μου). Αυτό σημαίνει ότι το φαινόμενο είναι πιο πολύπλοκο από ό,τι υποδεικνύει το κλασικό, απλό δυϊκό σχήμα του Keyserling για την «ανάδυση του τελλουρισμού». Το ότι πολλά από τα ρεύματα της “παγκόσμιας επανάστασης” αποκαλύπτουν μια τελλουρική φύση, όπως ισχυρίζεται o Keyserling, αυτό είναι βέβαιο, όπως βέβαιη είναι και η έλλειψη υπερβατικής αναφοράς που παρατηρεί ο Έβολα (υπερβατική αναφορά: η «Εσχάτη Θούλη του Είναι» όπως θα έλεγε, όχι λιγότερο κρυπτικά, ο Parvulesco...). Αλλά είναι η λοξή ματιά του Αμπελλιό που φέρνει στο φως ολόκληρο το λογικό παράδοξο, ότι δηλαδή η «εξέγερση των τελλουρικών δυνάμεων» (και, κατά κύριο λόγο, των μη ορατών προεκτάσεών αυτών των δυνάμεων) είναι δυνατόν να δυναμιτίζεται από μια αποσχισμένη, υπερτροφική διάνοια και από τον μηδενισμό της. 
Εν κατακλείδι, και με τα λόγια του ίδιου του Αμπελλιό: «Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το ζεύγος τελλουρισμός–μηδενισμός είναι η μήτρα ενός είδους μαύρης μαγείας, που κυριαρχεί στην εποχή μας»...

4. Στο σημείο αυτό ο τελλουρισμός συνδέεται ξεκάθαρα και με τον επιστημονισμό και με την τεχνοκρατία.



11.3.11

ΜΑΤΗΡ ΟΝΕΙΡΩΝ



...Ω πότνια χθων,
μελανοπτερύγων μάτερ ονείρων
...Δέσποινα Χθων,
μητέρα των ονείρων με τα μαύρα φτερά
Ευριπίδης, Εκάβη1


Μάτηρ2 ονείρων : μητέρα–μήτρα ονείρων, και ονείρων ύλη...

Όταν περνάει το κατώφλι του ύπνου, ο ονειρευτής αρχίζει να κατεβαίνει, σαν να βυθίζεται αργά μέσα σε μια παράξενη αίσθηση βαρύτητας, αίσθηση ανάλαφρη, ανάλαφρη βαρύτητα, που αρχίζει να πυκνώνει όσο, αργά αλλά σταθερά, πλησιάζει στο σκοτεινό κέντρο της Γης. Αργά αλλά σταθερά, ο ονειρευτής είναι καθ’οδόν προς τον ομφαλό, τον μυστικό ομφαλό κάθε φωτεινού, και κάθε σκοτεινού, ονείρου...

Τα όνειρα, οι αρχαίοι τα τοποθετούν στη Μαύρη Γη, που την ονομάζουν Χθων –τα όνειρα έχουν τόπο, Χθων είναι ο τόπος απ’όπου έρχονται τα όνειρα:

Χθων ετεκνώσατο φάσματ’ ονείρων

«H Χθων γέννησε φαντάσματα ονείρων». Από την Ιφιγένεια εν Ταύροις. Στην ιδιότυπη αυτή τραγωδία, ο Ευρυπίδης παίζει με την εκδοχή ότι η Ιφιγένεια δεν θυσιάστηκε στ’αλήθεια, ένα ελάφι πήρε τη θέση της και η κόρη του βασιλιά μεταφέρθηκε με θαυμαστό τρόπο από την Άρτεμη στη Χώρα των Ταύρων. Εκεί, ιέρεια της θεάς,  η Ιφιγένεια είναι μια άλλη, ζει μια ζωή που μοιάζει με όνειρο. Αλλά και όλα όσα θα διαδραματιστούν στη συνέχεια μοιάζουν με όνειρο: στην Ταυρίδα φθάνει ο αδελφός της, ο Ορέστης, χωρίς να γνωρίζει ότι βρίσκεται εκεί η Ιφιγένεια. Ο Ορέστης, αλλόφρων, ένας άλλος και αυτός, από τότε που σκότωσε την ίδια τους τη μάνα, τη βασίλισσα Κλυταιμνήστρα, έρχεται με εντολή του Απόλλωνα, με αποστολή να κλέψει το ξόανο της Άρτεμης, ώστε να ελευθερωθεί –του είπε ο θεός– από τον εφιάλτη των Ερινύων που τον κατατρύχει, από το ξύπνιο όνειρο με τα μαύρα φτερά...

Το έργο περιστρέφεται ολόκληρο γύρω από τα όνειρα, η περιπέτεια, η πλοκή, υποδεικνύουν μια ιδιότυπη ονειροκριτική. Η παρουσία των ονείρων στη ζωή των θνητών είναι το αποτέλεσμα μιας έριδας, μιας σύγκρουσης η οποία είναι μέρος μιας μεγαλύτερης σύγκρουσης κοσμικής, κοσμικών, αν όχι κοσμογονικών, διαστάσεων ανάμεσα στην Ημέρα και στη Νύχτα, ανάμεσα στους παλαιούς και στους νέους θεούς. Και να πώς διηγείται ο Χορός, στην κορύφωση του δράματος, τη μυστική ιστορία. Ο Απόλλων διώχνει την κόρη της χθόνιας θεάς από τον μαντικό θρόνο–ομφαλό των Δελφών, και η Γαία καλεί, μιλάει στους θνητούς μέσα από τα όνειρα, τους καλεί από τα Έγκατα. Το απολλώνειο δώρο της ενόρασης χάνει την ισχύ του, ωσότου η παρέμβαση του Διός να σβήσει τις φωνές της Νύχτας από τις πόλεις των ανθρώπων:

Ήρθε ο Απόλλων κι έδιωξε τη Θέμιδα,
της Γης τη θυγατέρα,
από τον ιερό τον τόπον
κι η χθόνια θεά, η Γη,
γέννησε νυχτερινά φαντάσματα ονείρων,
που στις υπόγειες σπηλιές
στον ύπνο των θνητών μιλούν
για το παρόν, το παρελθόν και για το μέλλον.
Έτσι, η Γη, φθονώντας για την κόρη της,
από τον Φοίβο άρπαξε το ιερό μαντείο.
Στον Όλυμπο αυτός γοργός ορμά
και με τα χέρια τρυφερά
το θρόνο του Διός αγκάλιασε
κι από το δώμα των Δελφών
να διώξει την χολή της τον εκλιπαρούσε.
Ο Ζευς με τη σπουδή του γιού του γέλασε
και για τον πόθο του, από μωρό
το μάλαμα να συσσωρεύσει της λατρείας.
Έσεισε τη βαριά του κόμη
και έσβησε με μιας απ’τους θνητούς
και τις νυχτερινές φωνές
και τις νυχτερινές σκοτεινές προφητείες.
Έδωσε πάλι τις τιμές του κύρους στον Λοξία
και στη μεγάλη λαοθάλασσα
που συνωστίζεται στο θρόνο του
την αξιόπιστη δωρίζει των χρησμών σημασία3

Αλλά από τότε, είναι πολλά του κύκλου τα γυρίσματα, και «στον ύπνο των θνητών» μιλούν, από τον ομφαλό της Γης, όχι μονάχα τα λευκά φωτεινά όνειρα–χρησμοί του Απόλλωνα, αλλά και τα σκοτεινά, τα μαύρα όνειρα απ’τα Έγκατα. Χρησμοί παραπλανητικοί και μονοπάτια, υλοπάτια που δεν οδηγούν πουθενά. Στο πουθενά, μπροστά σε ένα τείχος χωρίς πύλες, χαμένοι ταξιδιώτες, ονειρευτές, ή νεκροί περιπλανώμενοι –που είναι και αυτοί (έχουν γίνει, εκεί, κάτω), όπως σημειώνει ο μύστης Συνέσιος, οντότητες εξ ολοκλήρου φανταστικές, ονειρώδεις: είναι όνειρα.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΟΥΜΑΝΗΣ


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Στίχοι 70-71. Καθόλου τυχαία, την τραγωδία αυτή την προλογίζει ένα φάντασμα Το φαντάσμα του Πολύδωρου, γιού της Εκάβης και του Πριάμου, εμφανίζεται στον Πρόλογο και αφηγείται τα γεγονότα που προηγούνται της πλοκής του έργου.
2. Δωρικός τύπος του μήτηρ, όπως η λατινική mater.
3. Απόδοση του  Κ.Χ. Μύρη, από το πρόγραμμα της παράστασης Ιφιγένεια εν Ταύροις, που δόθηκε από το Αμφιθέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου τον Ιούλιο του 1997.


Ο ΧΑΜΕΝΟΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ
Ο Dante μέσα στη selva oscura