Ένα καλοκαίρι στην προσωκρατική Ελλάδα

έργο του Κώστα Μάρκου

Δεν είναι επειδή αλλάζεις εσύ, αλλά επειδή ο κόσμος αλλάζει αλλάζεις και εσύ.

Οι εποχές του κόσμου.

Όταν χαθήκαμε στο δάσος παιδιά για να φτάσουμε το ανθισμένο δέντρο της κορυφής.

Τα μικρά τσοπανόσκυλα, ενός μηνός ζωή. Στα μάτια τους προβάλλει το δάσος, τα χρώματα του ελάτου και του πεύκου, ο άνεμος του βουνού και ο λευκός χειμώνας.

Πομπή των εντόμων, εργασίες εν όψει του φθινοπώρου. Η Ιερά Οδός των μυρμηγκιών, το δικό τους ηλιοστάσιο στον πάνω κόσμο.

Κάτω από τη βελανιδιά μια κοιμωμένη μορφή. Ο ύπνος εκείνος που είναι μίμηση του θανάτου.

Μορφέας, και Θάνατος. Το έμβλημα μιας μυστικής φιλοσοφίας του Τόπου.

Μα εσύ έχεις ήδη ζήσει στην Ελλάδα...

Βαθιά κάτω από τα πέτρινα αρχοντικά, είναι κρυμμένοι οι τάφοι εκείνων των παλαιών γενών που δεν έχουν όνομα. Έχουν ανοιχθεί και έχουν ξανασκεπασθεί αρκετές φορές. Να τους πεις Πελασγούς ή Μολοσσούς, μικρή σημασία έχει. Εδώ ήταν τα σπίτια τους, το χωριό τους, στους λόφους γύρω ήταν τα δικά τους ιερά και στα μονοπάτια τα δικά τους οδόσημα. Κανείς δεν μιλάει ποτέ για αυτούς.

Σκηνές από την Αποκάλυψη και τη Βίβλο. Έργα των Καπεσοβιτών ζωγράφων. Ουράνιες χορωδίες, πάντα τα άστρα, επίγειοι χοροί, βασιλικά δείπνα, δράκοντες και άβυσσοι. Η ίδια μείξη του χθόνιου και του ουράνιου στα ξυλόγλυπτα, στο τέμπλο και στον δεσποτικό θρόνο.

Γράφει ο Albert Grenier για την τέχνη των Ετρούσκων: «Τα γήινα ή θαλάσσια τέρατα που βρίσκονται εκεί ζωγραφισμένα κατοικούν στην Κόλαση ή απλώς είναι διακοσμητικά θέματα που προέρχονται από την ελληνική τέχνη; Οι σκηνές των συμποσίων, οι χοροί, η μουσική, τα κάθε είδους παιχνίδια, εκτυλίσσονται στην Κόλαση ή στη Γη;». Καταλαβαίνει κανείς τη διαφορά;

Μια πύλη άνοιξε προς έναν κόσμο που έμοιαζε οριστικά χαμένος όταν άκουσα την ιστορία ενός ανθρώπου. Από κάποιον που δεν γνωρίζει για τί ακριβώς μιλά – αν γνώριζε, θα σιωπούσε. Ας εκπλαγούν οι ιστορικοί: οι σέκτες του Βυζαντίου δεν έχουν εντελώς εξαφανιστεί. Τις ιδιότυπες πρακτικές των αρχαίων Γνωστικών συνέχισαν κάποιοι να τελούν εν κρυπτώ, στα χωριά, και ίσως συνεχίζουν ακόμη. Κατά μόνας.

Πού οδηγεί ο κρυφός βίος αυτού του ανθρώπου, που όλοι σέβονταν και αγαπούσαν; Οι πηγές υποδεικνύουν το πρώτο μισό του 14ου αιώνα, και τη σέκτα που ίδρυσε ο Λάζαρος, μοναχός του Αγίου Όρους και πρώην Βογόμιλος. Η βασική διδασκαλία: η γυμνότητα είναι το καλύτερο μέσο για να ξαναβρούν οι άνθρωποι την κατάσταση πριν από την Πτώση.

H ώρα του μεσημεριού. Φλόγες τρέχουν γύρω μας, νερό που δεν βρέχει τα χέρια.

Terra illuminata.

Εδώ χορεύονται ακόμη οι παλιοί χοροί και η μουσική ακολουθεί τους παλιούς της δρόμους. Οι χορευτές γνωρίζουν τον τρόπο. Τα βήματα υπακούουν τους κανόνες μιας τέχνης που είναι μετρητική και αυτοσχεδιαστική συνάμα. Γιατί; Ο χορός, αυστηρός και αυθόρμητος, αυθόρμητος και αυστηρός, μιμείται την κίνηση των πλανητών.

Η Άρκτος ανατέλλει πάνω από το βουνό.

Η αρκούδα πρώτα ήταν γυναίκα, λέει με απλότητα η γερόντισσα. Μαζί της ζωντανεύουν οι αρχέτυποι, οι αρχέτυποι της Παλαιάς Ευρώπης.

Θυμάμαι την Dyrenkova, που γράφει ότι για τα αρχαία εκείνα γένη «η αρκούδα είναι ένας αρχαίος άνθρωπος, ή ο άμεσος πρόγονος, ο πατέρας όλων των ανθρώπων, ή ο μητρικός θείος, ή ο πατρικός, ο παππούς, η γιαγιά, ο πατέρας».

Και θυμάμαι πάλι εκείνον τον βοσκό, που απάντησε «Έφεξε...Νύχτωσε» όταν τον ρώτησαν για τη ζωή, για τη ζωή του. Έφεξε, νύχτωσε.

Αν ήξερε ο Emanuele Severino ότι υπάρχουν ακόμη εκείνοι που ενσαρκώνουν την άλλη φιλοσοφία, την αενάως αναζητούμενη. Ότι υπάρχουν ακόμη ανάμεσά μας κάτοικοι της προσωκρατικής Ελλάδας...

Αλλά εδώ δεν είναι που, πρώτος απ' όλους, θα έπρεπε να έχει ανεβεί ο Μάρτιν Χάιντεγκερ, σε μια περιπέτεια παράλληλη, δραπετεύοντας από εκείνη την κρουαζιέρα στην Ελλάδα των Ρομαντικών, που τόσο τον απογοήτευσε;

Να γίνει εδώ μάρτυρας αυτού του φωτός, του φωτός που αρμόζει το γεφύρι στον ποταμό, και τον ποταμό στο γεφύρι.

Φως συνέχει το παν, γαλήνιο και πύρινο κάλλος.

Αυτά τα ίχνη, και τα ίχνη που σβήνουν. Το μυστικό Βασίλειο που διαιωνίζεται, κρυφά.

...were gates and containers, intermediations of light;

geography breathing geometry, the double-fledged Logos

(Charles Williams, Taliessin through Logres)

Το βουνό κρύβεται στην ομίχλη. Και η πλαγιά, κούφια σπηλιά, λάμπει με τις λυχνίες αυτής της άλλης Νύχτας.

Δημήτρης Τσουμάνης